20.01.2012

Warszawa 2012: Warsztaty prawne poświęcone różnym aspektom produkcji filmowej – podsumowanie cyklu

W 2012 roku Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych z finansowym wsparciem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, podjęła się nowej, cyklicznej inicjatywy edukacyjnej, mającej na celu poszerzanie kompetencji profesjonalistów funkcjonujących na rynku audiowizualnym, ze szczególnym uwzględnieniem producentów i kierowników produkcji.

Inicjatywa wynikała przede wszystkim ze zgłaszanych ze środowiska sugestii i naszych własnych doświadczeń, wskazujących, iż świadomość prawna i finansowo – podatkowa osób aktywnie działających na rynku produkcji filmowej i telewizyjnej, wymaga wsparcia. Biorąc pod uwagę komplikacje rodzące się w wyniku interpretowania aktów prawnych mających wpływ na cały proces produkcji (w różnych aspektach) uzasadnione i konieczne jest organizowanie przedsięwzięć mogących  pomóc w uporządkowaniu, usystematyzowaniu i zrozumieniu najbardziej newralgicznych kwestii.

W tym celu Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych rozpoczęła (wśród kilku innych inicjatyw) cykliczne i systematyczne warsztaty prawne, odbywające się przez cały rok 2012. Kolejne spotkania dotyczyły m.in. najbardziej priorytetowych aspektów prac literackich (underlying rights), włączania gotowych utworów do filmu, odpowiedzialności producenta, product placementu, umów dystrybucyjnych, czy umów z artystami wykonawcami.

Podsumowując całoroczny cykl warsztatów prawnych należy zwrócić uwagę na fundamentalne znaczenie jednego z tematów cyklu – underlying rights, które stanowią podstawę prac przy każdym dziele filmowym. Jest to kluczowy etap, którego błędy lub niedopatrzenia skutkują we wszystkich pozostałych etapach produkcji filmowej, mając zasadnicze znaczenie dla eksploatacji filmu. Temat ten dostarcza także najwięcej kontrowersji i sytuacji wątpliwych, szczególnie w odniesieniu do ustalania autorstwa czy wprowadzania zmian do scenariusza (oryginalnego lub adaptowanego). Wielo elementowe struktury utrudniają klarowne określenie zasad czy granic i zakresu nabycia praw do scenariusza mając fundamentalne znaczenie dla całości pozostałych prac nad filmem. Zagadnienia z zakresu prac literackich powracały podczas każdego z warsztatów, bez względu na jego temat wiodący, co jest najlepszym dowodem, że mają znaczenie na każdym etapie i w niemal każdym elemencie produkcji i eksploatacji.

Istotnym zagadnieniem omawianym podczas jednego ze spotkań w ramach cyklu prawnego, jest także product placement (lokowane produktu) jako jedna z możliwych form finansowania filmu. W związku z niedawną zmianą przepisów w tym zakresie wydaje się, iż temat pozyskiwania tego typu środków zewnętrznych stanowi ważne zagadnienie dla współtwórców i producentów przygotowujących projekt filmowy. Jak wynika z rozmów prowadzonych podczas warsztatów, temat z pewnością wart jest czujnej uwagi profesjonalistów z rynku filmowego i telewizyjnego, choć należy zaznaczyć, że nie istnieją jeszcze ugruntowane praktyki prawne pozwalające na jednoznaczne zdefiniowanie działań pozostających w zgodzie z nowymi przepisami prawa i pełną eksplorację możliwości, które ze sobą te przepisy niosą. Kwestie product placement, idea placement czy city placement, czynne i bierne, kreatywne i pasywne, uwzględnianie ich w umowach z twórcami, relacje z inwestorami, są tematem rozwojowym, zatem warto na bieżąco śledzić wdrażane praktyki prawne i produkcyjne.

Trzecim tematem, wywołującym szeroką dyskusję wykraczającą poza miejsce i czas trwania warsztatów, są zagadnienia odnoszące się do włączania gotowych utworów do powstającego dzieła filmowego czy telewizyjnego. Tu także trudno o sztywne ramy definicyjne czy sprawdzone schematy działania. Za każdym jednak razem należy podjąć wzmożony wysiłek dokumentacyjny i dla powodzenia projektu, dokładnie zanalizować sytuację prawną tych elementów, które mają zostać włączone do filmu. I choć polscy filmowcy – jak wynika z przywoływanych podczas warsztatów doświadczeń – często powołują się na formułę dozwolonego cytatu,  nie jest to działanie w pełni zabezpieczające i chroniące interesy producenta i współtwórców filmu, gwarantujące późniejszą, nieskrępowaną eksploatację.

Wiele emocji budziły też sprawy związane z wykorzystaniem wizerunku, biografiami, ale także sporami prawnymi na temat wykorzystania architektury, istniejących wystrojów wnętrz naturalnych, tła itp. Prawnicy przestrzegali przed uleganiem nieuzasadnionym roszczeniom właścicieli czy zarządców obiektów, co powoduje ich eskalację w miarę rozwoju rynku audiowizualnego.

Co więcej, wspomniane powyżej tematy (lokowanie produktu czy włączanie gotowych utworów do filmu) bezpośrednio wiążą się właśnie z zagadnieniami underlying rights i sprawnej współpracy między autorem/ami scenariusza oraz producentem w aspekcie tworzenia wspólnej wizji projektu, zarówno pod względem literackim jak i ekonomiczno-finansowym. Wiąże się to także ze świadomością prawną obu stron, pozwalającą na poprawne konstruowanie zawieranych umów, dających możliwość efektywnej (i elastycznej) współpracy bez względu nie zmieniające się niezależnie od stron – warunki.

Każde spotkanie w ramach realizowanego cyklu prawnego zakładało udział maksymalnie 30 osób zawodowo działających na rynku filmowym i telewizyjnym co pozwalało na aktywny udział wszystkich uczestników w niejednokrotnie gorących dyskusjach. Z ogromną satysfakcją przyjmowaliśmy na poszczególne spotkania komplet uczestników, co jednocześnie potwierdza zapotrzebowanie na tego typu inicjatywy, odnoszące się sensu stricte  do zagadnień związanych z praktyką funkcjonowania w sektorze audiowizualnym w Polsce i na rynku międzynarodowym. KIPA będzie kontynuować działalność warsztatowo-szkoleniową w 2013 roku, reagując na zgłaszane postulaty i uwagi.