Ekipa filmowa

W tym miejscu KIPA publikowała zredagowane dekadę temu obowiązki w ekipie filmowej obejmujące kilkadziesiąt zawodów i funkcji. Czas jednak nieubłaganie biegnie i w związku ze zmianami technologicznymi w produkcji filmowej w ostatnich latach, powstały także w naszym kraju nowe specjalności i zawody filmowe, jak np. stereografer, DIT, Data manager/Data wrangler, itp. Dotychczasowe opracowanie nie obejmowało większości niezbędnych specjalistów towarzyszących ekipie podczas zdjęć i postprodukcji. Całość więc wymagała uaktualnienia i uzupełnienia. Stało się to w połowie 2022 r. wraz z pojawieniem się na rynku pozycji książkowej, stanowiącej V tom wydawnictwa Cineo Publishing, w ramach cyklu 6 tomów Kompendium Produkcji Filmu Fabularnego, pt. „Ekipa filmowa: przedmiot umowy i zakres obowiązków oraz słownik terminologiczny”, autorstwa niżej podpisanego. Pozycja ta, o objętości 525 stron, stanowi kompleksowe opracowanie słownikowe, najobszerniejsze na rynku (ponad 2000 haseł uszeregowanych tematycznie, z końcowym indeksem) oraz opis zakresu podstawowych obowiązków 51 głównych zawodów filmowych dla ekipy filmu fabularnego, uszeregowanych w pionach, oraz wybór 15 pozostałych podwykonawców – od realizatora efektów specjalnych po kaskaderów. Dystrybucją książki zajmuje się wydawca zaś wszelkie detale i opisy także pozostałych tomów, znajduje się na stronie internetowej www.kpff.pl

Michał J. Zabłocki

Wstęp do wykazu praw i obowiązków członków grupy produkcyjnej podczas realizacji filmu

Spis czynności obowiązujących dla różnych zawodów filmowych podczas produkcji filmu w polskiej kinematografii regulowały w latach ubiegłych różne akty prawne, często na zasadzie prawa powielaczowego lub jako wewnętrzne rozporządzenia w wytwórniach filmowych, dotyczące zarówno produkcji fabularnej, jak i dokumentalnej, dubbingu, filmu animowanego, itp. Jednym z pierwszych tzw. regulaminów był projekt Edwarda Zajićka, zatwierdzony przez Stanisława Albrechta, szefa Centralnego Urzędu Kinematografii (30 kwietnia 1952 r.). Następna wersja regulaminu powstała w 1956 roku, zatwierdzona decyzją Prezesa Urzędu Kinematografii (17 grudnia 1956 r.). Kolejne regulaminy przygotowane m.in. w Naczelnym Zarządzie Kinematografii ewoluowały w kwestiach merytorycznych i formalnych, aż do najbardziej znanego w branży aktu „Regulaminu grupy zdjęciowej filmu fabularnego”, jako obowiązującego kierownictwa grup zdjęciowych. Regulamin ten został wprowadzony zarządzeniem nr 16/73 Dyrektora Przedsiębiorstwa Realizacji Filmów „Zespoły Filmowe” (Wiesława Bożyma) z dnia 18 grudnia 1973 r., z datą wejścia w życie 1 stycznia 1974 r. Następne wersje i udoskonalenia tego regulaminu nie zyskały już miana nawet zarządzeń. Proponowane opracowanie jest oparte na schemacie tradycyjnego toku produkcji i dotyczy głównie produkcji filmu fabularnego. Pominięto niektóre zawody i specjalności jako funkcjonujące autonomicznie, poza zasadniczą ekipą (jak scenarzysta, kompozytor, grafik komputerowy, konsultant muzyczny). Równie dobrze można tę liczbę współpracowników rozszerzyć i przypomnieć ich zasadnicze zadania podczas współpracy z produkcją filmową. Niewykluczone zresztą, że to opracowanie będzie ewoluować i rozszerzać się. Mimo postępu technicznego, podstawowe czynności określone „tokiem produkcji” w procesie produkcji filmu fabularnego nie uległy wielkim zmianom przez dziesięciolecia. Niektóre zawody mają – z konieczności wielowariantowości technik realizacyjnych (np. montażu czy udźwiękowienia) – zapisy na wyższym stopniu uogólnienia. Redakcja tekstu prezentuje głównie punkt widzenia producenta na proces organizacji i realizacji dzieła filmowego z zachowaniem autonomii głównego twórcy filmu jakim jest w tradycji europejskiej reżyser. Pojęcie grupy produkcyjnej (nazywanej dawniej nieprecyzyjnie grupą zdjęciową) czy też po prostu ekipy filmowej, należy traktować wymiennie, jako synonimy. Skład tej grupy należy traktować nieostro; raczej jako podstawowy skład ekipy produkującej film fabularny nie tylko w okresie zdjęciowym, ale od momentu przygotowań po wykonanie kopii wzorcowej i materiałów wyjściowych filmu (według ustawy o kinematografii z 30 czerwca 2005 r. wykonanie kopii wzorcowej kończy realizację filmu). Załączony „Wykaz…” nie jest więc regulaminem ani rozporządzeniem, nie jest też aktem prawnym i nie może być obowiązującym dokumentem dla współczesnego producenta. W warunkach gospodarki rynkowej jedynie umowa cywilno-prawna może być wzajemnym zobowiązaniem, zwłaszcza, że zachodzą stałe zmiany w konfiguracjach układów producenta z członkami ekip; podstawową formą współpracy producenta z realizatorami i innymi członkami grupy produkcyjnej staje się umowa o dzieło lub umowa z podmiotem gospodarczym (osobą fizyczną lub osobą prawną), która powinna w swojej treści regulować szczegółowo zakres obowiązków, czas wykonania pracy i inne ważne uwarunkowania. Jest na ten temat mowa w przedłożonej wersji regulaminu, w każdej z omawianych funkcji zawodowych. Bowiem aktualne zapisy regulaminowe mogą mieć jedynie przymiot opcji. Opracowanie praw i obowiązków członków ekipy filmowej ma więc spełnić następujące zadania: informacyjno-edukacyjne, pomocnicze i inspirujące przy sporządzaniu umów przez producenta filmowego i jego pełnomocników. Jest zaleceniem. Jego ramowa treść (również podatna na skróty lub wielorakie rozszerzenia), potwierdza chęć jego autorów konieczności wskazania głównych metod i czynności niezbędnych do osiągnięcia celu jakim jest wyprodukowanie filmu, bądź też, szerzej rzecz ujmując, potwierdzenia zalet działania prakseologicznego, tj. takiego, gdzie ekipa filmowa powołana przez producenta jest pewnym rodzajem całości ze względu na stosunek do niej jej własnych elementów, a mianowicie taką całością, której wszystkie składniki przyczyniają się do powodzenia całości przedsięwzięcia. Michał J. Zabłocki (oprac. 2009-2012) *** Konsultacja: Grzegorz Kędzierski, Krzysztof Szpetmański, Małgorzata Przedpełska-Bieniek, Tomasz Matraszek, Rafał Waltenberger, Maria Duffek, Wiesław Łysakowski i inni.

Do pobrania

Reżyseria

Kierownictwo produkcji

Zdjęcia

Scenografia

Charakteryzacja

Kostiumy

Dźwięk

Montaż